ภาวะต่อมไขมันเปลือกตาอุดตัน (Meibomian Gland Dysfunction)

ต่อมไขมันที่เปลือกตา (Meibomian gland) คือต่อมไขมันที่เรียงอยู่บริเวณโคนขนตาที่เปลือกตาบนและล่าง มีหน้าที่ขับไขมันใสออกมาเคลือบผิวนอกของกระจกตาซึ่งจะช่วยป้องกันการระเหยของน้ำตาและรักษาสมดุล ทำให้ตาของเรามีความชุ่มชื้นอยู่เสมอ

ภาวะต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน คืออะไร?

ภาวะต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน หรือ Meibomian Gland Dysfunction (MGD) คือ ต่อมไขมันบริวณเปลือกตาทำงานผิดปกติ ไขมันที่สร้างออกมาจะมีลักษณะขุ่นและเหนียวข้น เกิดการอุดตันบริเวณรูเปิดของต่อม ทำให้น้ำมันออกจากท่อได้ยากและลดลง ทำให้ชั้นไขมันของน้ำตาไม่คงตัว ส่งผลให้น้ำตาจะระเหยเร็วกว่าปกติจนเกิดอาการตาแห้ง

อาการที่พบเมื่อต่อมไขมันที่เปลือกตาทำงานผิดปกติ

• ตาแห้ง แสบตา เจ็บตา ตาแดงบางครั้งตาสู้แสงไม่ได้
• ระคายเคืองตาเหมือนมีสิ่งแปลกปลอมเข้าตา
• ตาพร่ามัวเป็นบางครั้งแต่เมื่อกะพริบตาแล้วอาการดีขึ้น
• เป็นตากุ้งยิงบ่อย

ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้ต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน

1. อายุที่เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะมากกว่า 40 ปี
2. การแต่งหน้าบริเวณรอบดวงตา ทำให้เพิ่มการอุดตันของต่อมไขมันเปลือกตา
3. การใช้คอนแทคเลนส์
4. การใช้หน้าจอเป็นเวลานาน ทำให้ไขมันถูกบีบออกจากต่อมไขมันน้อยลง
5. โรคทางตา เช่น เยื่อบุตาอักเสบจากภูมิแพ้
6. โรคทางกาย เช่น โรคแพ้ยา Stevens-Johnson โรคสะเก็ดเงิน เป็นต้น
7. ผลข้างเคียงจากการใช้ยา เช่น ยาต้อหิน ยาฮอร์โมน ยารักษาสิว ยาแก้แพ้ เป็นต้น
8. ไรที่ขนตา (Demodex)

ภาวะต่อมไขมันที่เปลือกตาทำงานผิดปกติ รักษาได้อย่างไร?

• การประคบอุ่นบนเปลือกตา (Eyelid Warming) ช่วยให้ไขมันที่เหนียวข้นและอุดตันท่อทางออกของต่อมไขมันละลายตัว และขับออกมาจากต่อมได้ดีขึ้น โดยใช้เจลประคบตาแช่น้ำร้อน ซึ่งจะให้ความร้อนที่เหมาะสม ประคบบริเวณเปลือกตาทั้งสองข้างเป็นเวลา 10 นาที 
• การทำความสะอาดขอบเปลือกตา (Lid cleansing) นำสำลีชนิดก้อนหรือแผ่นชุบด้วยน้ำสะอาดที่ผสมกับยาสระผมสำหรับเด็กอ่อน อัตราส่วน 1:10 หรืออาจใช้น้ำยาเฉพาะสำหรับทำความสะอาดเปลือกตา โดยเช็ดบริเวณขอบเปลือกตาและโคนขนตาให้สะอาด วันละ 1 – 2 ครั้ง หลังการประคบอุ่น

วิธีการประคบอุ่น และทำความสะอาดเปลือกตา

     การดูแลความสะอาดเปลือกตาเป็นสิ่งสำคัญ โดยเฉพาะผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงที่จะเกิดโรค ได้แก่ ภาวะต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน เปลือกตาอักเสบเรื้อรัง เปลือกตาอักเสบจากการติดเชื้อ Demodex ควรดูแลความสะอาดเปลือกตาอย่างสม่ำเสมอ

     การประคบอุ่นและทำความสะอาดเปลือกตาจะช่วยรักษาผู้ป่วยที่มีภาวะต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน เปลือกตาอักเสบ และตาแห้ง

อุปกรณ์

1. น้ำร้อน
2. เจลประคบตา
3. สำลี 2 ก้อน หรือไม้พันสำลี 2 ก้าน หรือสำลีแผ่น 1 แผ่น
4. ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดเปลือกตา

ขั้นตอนการประคบอุ่นและทำความสะอาดเปลือกตา

     1. นำเจลประคบตาแช่น้ำร้อน

• แผ่นเล็กแช่ 2 นาที แผ่นใหญ่แช่ 5 นาที นำขึ้นและซับให้แห้ง แล้วห่อด้วยผ้า (เจลแผ่นใหญ่ให้พับครึ่งก่อน)

     2. ประคบตาทั้งสองข้างนาน 10 นาที

• ก่อนประคบ ประเมินก่อนว่าร้อนเกินไปหรือไม่ หากร้อนเกินไป ควรห่อผ้าเพิ่มอีกผืน
• หากเจลประคบตาเย็นลงควรนำมาอุ่นร้อนใหม่ และประคบต่อจนครบเวลา

     3. ล้างมือให้สะอาดหลังจากประคบตาทั้งสองข้างเสร็จแล้ว

     4. ทำความสะอาดเปลือกตาแบบโฟม หรือแผ่น

• แบบโฟม กดโฟมจากขวดใส่ไม้พันสำลี 2 ก้าน หรือสำลีก้อน 2 ก้อน หรือสำลีแผ่น 1 แผ่น
• แบบแผ่น นำแผ่นเช็ดทำความสะอาดเปลือกตาพันบนนิ้วชี้ข้างที่ถนัด (เมื่อเช็ดขอบตาอีกข้างให้เปลี่ยนตำแหน่งที่ใช้เช็ด ไม่ให้ซ้ำที่เดิม)

วิธีเช็ดเปลือกตาล่าง มองขึ้นด้านบน ใช้มือดึงเปลือกตาล่าง มืออีกข้างเช็ดขอบตาจากหัวตาไปหางตากลับไปกลับมา 4 ครั้ง

วิธีเช็ดเปลือกตาบน มองขึ้นด้านล่าง ใช้มือดึงเปลือกตาบน มืออีกข้างเช็ดขอบตาจากหัวตาไปหางตากลับไปกลับมา 4 ครั้ง

     5. ล้างออกด้วยน้ำสะอาด แต่หากใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดชนิดที่ออกแบบสำหรับทาทิ้งไว้โดยเฉพาะ อาจไม่จำเป็นต้องล้างออก

ประโยชน์ของการประคบอุ่นและทำความสะอาดเปลือกตา

• ช่วยรักษาภาวะต่อมไขมันอุดตันที่เปลือกตา
• กำจัดสิ่งสกปรกและสิ่งอุดตันบริเวณเปลือกตา
• ช่วยกำจัดตัวไรที่อยู่บริเวณโคนขนตา
• บรรเทาการอักเสบ และระคายเคืองที่เปลือกตา
• เพื่อช่วยให้ไขมันที่อุดตันละลายตัว และขับออกมาจากต่อมไขมันได้ดีขึ้น ส่งผลให้ช่วยลดภาวะตาแห้ง

ข้อมูลจาก : พญ.บัณฑิตา เลิศสุวรรณโรจน์
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์ตา ชั้น 4 โซน A