การฉีดยาอินซูลินด้วยปากกา

อุปกรณ์ในการฉีดยาอินซูลิน (Insulin injection device) 

1. ปากกาอินซูลิน

การเลือกใช้ปากกาอินซูลินขึ้นอยู่กับชนิดอินซูลินที่ต้องการใช้กับผู้ป่วยแต่ละราย โดยปากกาแต่ละชนิดควรเลือกให้ถูกต้องกับหลอดอินซูลินที่ผลิตมาจากบริษัทเดียวกันเท่านั้น ไม่สามารถใช้ร่วมกับอินซูลินจากบริษัทอื่นได้ ปากกาอินซูลินเป็นอุปกรณ์ส่วนบุคคล ห้ามนำไปใช้กับผู้อื่นโดยเด็ดขาด และไม่ควรใช้ปากกาที่ชำรุดแล้ว

ชนิดของปากกาอินซูลิน

1.1 ปากกาอินซูลินแบบบรรจุสำเร็จ ได้แก่ ปากกาที่ได้บรรจุชนิดของอินซูลินไว้เรียบร้อยไม่สามารถแยกหลอดยาออกมาได้  และเมื่ออินซูลินหมดไม่สามารถนำปากกานั้นมาซ้ำอีก

1.2 ปากกาอินซูลินแบบต้องประกอบ โดยใส่หลอดอินซูลินตามอินซูลินที่ต้องการ  เมื่อใช้อินซูลินหมดหลอดสามารถเปลี่ยนอินซูลินหลอดใหม่ หรือชนิดใหม่ที่อยู่ภายใต้การผลิตจากบริษัทเดียวกัน เพื่อให้สามารถใช้กับปากกาอินซูลินด้ามเดิมได้

2. หัวเข็มสำหรับปากกาอินซูลิน

การเลือกหัวเข็มในการฉีดอินซูลินต้องพิจารณาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย ขนาดของหัวเข็มขนาด  30, 31, 32 G โดยตัวเลขที่สูงขึ้นมีความหมายว่าเข็มมีเส้นผ่าศูนย์กลางเล็กลง 

3. สำลีปราศจากเชื้อ

4. แอลกอฮอล์ 70%

5. ถาดฉีดยา

การเตรียมอินซูลิน

1. สังเกตวันหมดอายุข้างหลอดและลักษณะอินซูลินว่ามีการเสื่อมสภาพหรือไม่ก่อนใช้ เช่น มีตะกอนหรือสีเปลี่ยนไป

2. ล้างมือ ฟอกสบู่ เช็ดมือให้สะอาดด้วยผ้าที่สะอาดหรือกระดาษเช็ดมือ

3. การเตรียมสำลี

ในกรณีเปลี่ยนหัวเข็มหรือหลอดอินซูลินใหม่                           

ใช้สำลี 3 ก้อน (ชุบแอลกอฮอล์ 2 ก้อน และสำลีแห้ง 1 ก้อน)       

 ในกรณีหัวเข็มเดิม

ใช้สำลี 2 ก้อน (ชุบแอลกอฮอล์ 1 ก้อนและ สำลีแห้ง 1 ก้อน)

4. การเตรียมหัวเข็ม

เช็ดจุกยางหลอดอินซูลินด้วยสำลีชุบแอลกอฮอล์ และรอให้แอลกอฮอล์แห้งทุกครั้งก่อนสวมหัวเข็มใหม่

ใส่หัวเข็มในแนวตั้งตรงเพื่อป้องกันอินซูลินรั่วซึมหรือเข็มหักพับงอ

5. การผสมอินซูลินให้เข้าเป็นเนื้อเดียวกัน

สำหรับอินซูลินชนิดขุ่น ก่อนใช้ทุกครั้งให้คลึงปากกาบนฝ่ามือไป-มา ในแนวนอน 10 ครั้ง และในแนวดิ่ง 10 ครั้ง เพื่อให้อินซูลินกระจายตัวสม่ำเสมอทั่วทั้งหลอด ห้ามเขย่าปากกา

6. การไล่ฟองอากาศ

ต้องไล่ฟองอากาศทุกครั้งเมื่อเปลี่ยนหัวเข็มหรือหลอดอินซูลินใหม่ หรือทดสอบว่าปลายเข็มอุดตันหรือไม่ 

6.1 หมุนปรับขนาดอินซูลิน 1 ยูนิต

6.2 จับปากกาในแนวดิ่งให้ปลายเข็มอยู่ด้านบน

6.3 ใช้นิ้วเคาะด้านข้างของปากกาให้ฟองอากาศลอยขึ้น กดปุ่มฉีดยาจนกว่าจะมีหยดยาจากปลายเข็ม

7. ตั้งปริมาณอินซูลินตามแผนการรักษาของแพทย์

ห้ามปรับขนาดยาอินซูลินด้วยตนเองเด็ดขาด ยกเว้นได้รับคำแนะนำจากแพทย์ว่าผู้ป่วยสามารถปรับขนาดอินซูลินได้ตามระดับน้ำตาลปลายนิ้ว

8. การฉีดอินซูลิน

• ชั้นใต้ผิวหนัง
• บริเวณหน้าท้อง แขน ขา และสะโพก

ตำแหน่งฉีดอินซูลินที่ดีที่สุด คือ บริเวณหน้าท้อง โดยหลีกเลี่ยงการฉีดชิดกับสะดือในระยะ 1 นิ้ว หรือระยะเท่ากับความกว้างของ 2 นิ้วมือ รองลงมาได้แก่ ต้นขา ต้นแขน สะโพก 

ตำแหน่งฉีดยาแต่ละจุดห่างกันประมาณ 1 นิ้ว ไปเรื่อยๆ ในตำแหน่งต่างๆ ที่สามารถฉีดได้ และไม่ควรฉีดซ้ำๆ ในตำแหน่งเดียวกัน และแนะนำให้ฉีดหมุนเวียนตามเข็มนาฬิกาไปเรื่อยๆ

ตำแหน่งที่ควรหลีกเลี่ยงในการฉีดยา คือ

• บริเวณที่มีก้อนไขมันใต้ผิวหนัง ซึ่งอาจคลำได้เป็นไตแข็งใต้ผิวหนัง
• ผิวหนังที่มีการอักเสบ รอยผ่าตัด ผังผืด รากขน ไฝ 

9. ทำความสะอาดผิวหนังด้วยสำลีชุบแอลกอฮอล์  รอให้แอลกอฮอล์แห้งก่อนฉีดยา

การเช็ดแอลกอฮอล์ทำได้ 2 วิธี

วิธีที่ 1 เช็ดวนเป็นก้นหอย

วิธีที่ 2 เช็ดลงในแนวดิ่ง 3 ครั้ง และไม่เช็ดย้อนไปมา

9.1  ใช้มือข้างที่ถนัดกำปากกาด้วยนิ้วทั้ง 4 นิ้ว โดยให้หัวแม่มืออยู่ตำแหน่งปุ่มกด

9.2 ให้ใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้จับผิวหนังยกขึ้นในคนผอม หรือดึงผิวให้ตึงในอ้วน และหลีกเลี่ยงการดึงและบีบผิวหนังจนแน่นเพื่อป้องกันการไหลย้อนกลับของยาเมื่อถอนเข็มออก

9.3 แทงเข็มตั้งฉากกับผิวหนังจนเข็มมิด ดันยาอย่างช้าๆ และลงน้ำหนักมือเท่าๆ กันอย่างสม่ำเสมอจนสุดถึงเลข 0 แล้วค้างไว้ นับ 1-10 ช้าๆ ก่อนดึงเข็มออก เพื่อให้ได้รับอินซูลินครบตามจำนวนที่ฉีด

9.4 ดึงเข็มออก โดยใช้สำลีแห้งกดบริเวณที่ฉีดอินซูลินไว้สักครู่ ห้ามคลึงบริเวณที่ฉีดอินซูลิน

10. สวมปลอกเข็มกลับอย่างระมัดระวัง

11. ปิดปลอกปากกา เก็บไว้ในที่ที่สะอาด

การเก็บยาฉีดและการพกพา

1. ยาฉีดที่ยังไม่เปิดใช้ ให้เก็บไว้ในตู้เย็นอุณหภูมิ 2-8 องศาเซลเซียส มีอายุการใช้งานตามวันหมดอายุที่ระบุบนฉลากยา

• ตำแหน่งที่เก็บยาในตู้เย็น คือ ชั้นวางของในตู้เย็น
• ห้ามเก็บยาในช่องแช่แข็ง กล่องเก็บของใต้ช่องแช่แข็ง ช่องเก็บผักและบานประตูตู้เย็น

2. การเก็บยาฉีดที่เปิดใช้แล้วให้เก็บที่อุณหภูมิไม่เกิน 25-30 องศาเซลเซียส และไม่มีแสงแดดส่องถึง ส่วนใหญ่จะหมดอายุในเวลา 28 วันนับจากวันแรกที่เปิดใช้ยา 

3. อย่าว่างยาฉีดทิ้งไว้ในรถ หรือตากแดด เพราะยาจะเสื่อมสภาพ

การใช้งานของเข็ม

1. ปากกาโนโวเพ็น (Novopen) จะใช้เฉพาะกับหัวเข็มโนโวไฟล์ (Novofine) เท่านั้น เพื่อป้องกันไม่ให้อินซูลินรั่วซึม สำหรับปากกาบริษัทอื่นๆ ใช้หัวเข็ม BD Micro Fine ได้
2. เข็ม 1 อัน สามารถฉีดซ้ำได้ 3 – 5 ครั้ง เปลี่ยนเข็มใหม่ทุกครั้งหากเข็มสัมผัสสิ่งใดๆ เช่น เสื้อผ้า ปลอกเข็ม เป็นต้น
3. ห้ามใช้สำลีชุบแอลกอฮอล์เช็ดปลายเข็มเด็ดขาด เพราะจะทำให้สารเคลือบผิวบริเวณปลายเข็มซึ้งเป็นตัวหล่อลื่นหมดไป ทำให้เจ็บขณะฉีดยาและเกิดการติดเชื้อได้

การทิ้งหัวเข็ม

ทิ้งหัวเข็มในกระป๋องทิ้งเข็ม หรือภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิด

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ คลิก!! คลินิกเบาหวาน ไทรอยด์ และต่อมไร้ท่อ ชั้น 4 โซน D