31 กรกฎาคม 2566
การดูแลสุขภาพช่องปากและฟัน
ฟัน เป็นอวัยวะที่แข็งแรงที่สุดในร่างกาย มีหน้าที่หลักในการบดเคี้ยวอาหาร ช่วยในการออกเสียง เพื่อความสวยงาม และเป็นด่านแรกที่อาหารจะผ่านเข้าสู่ร่างกาย ถ้าฟันถูกทำลายย่อมมีผลกระทบต่ออวัยวะอื่น ๆ ในร่างกายด้วย ดังนั้นเราจึงควรระมัดระวัง ดูแลรักษาฟันทุกซี่ให้ทำงานได้เป็นปกติ ไม่เกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคฟันผุ หรือโรคปริทันต์อักเสบ อันมีสาเหตุมาจากแผ่นคราบจุลินทรีย์ ซึ่งมีลักษณะคล้ายแป้งนิ่ม ๆ สีเหลืองเกาะติดกับผิวฟัน แผ่นคราบจุลินทรีย์นี้เกิดขึ้นได้ทุกวันและไม่สามารถบ้วนน้ำหลุดออกได้ ดังนั้นจำเป็นต้องกำจัดออกด้วยการแปรงฟัน ร่วมกับใช้อุปกรณ์เสริมในการทำความสะอาดซอกฟัน และควรพบทันตแพทย์ทุก 6 เดือน
แปรงฟันผิดวิธีกันอยู่หรือเปล่า?
การแปรงฟันที่ถูกวิธีนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ที่สำคัญหากแปรงฟันนผิดวิธีอาจเกิดปัญหาตามมาได้อีก เช่น การแปรงฟันในลักษณะขึ้น-ลงกระแทกเหงือก หรือการถูไป-มาในแนวนอน ผลเสียจากการแปรงฟันผิดวิธี ทำให้เหงือกร่น และคอฟันสึกได้
อุปกรณ์ทำความสะอาดฟัน
- แปรงสีฟัน ควรเลือกแปรงที่มีลักษณะขนแปรงอ่อนนุ่ม หน้าตัดตรง ขนาดพอดีกับช่องปาก ไม่ใหญ่เกินไป เพราะจะทำให้ทำความสะอาดด้านในไม่ทั่วถึง อาจก่อให้เกิดฟันผุตามมาได้ และด้ามจับตรงตามปกติ จับถนัดมือ และควรเปลี่ยนแปรงสีฟัน ทุก 3 เดือน
- ยาสีฟัน มีส่วนประกอบของผงขัด ช่วยในการทำความสะอาดฟัน และมีส่วนผสมของฟลูออไรด์ช่วยป้องกันฟันผุ
การเลือกใช้ยาสีฟัน
- เลือกยาสีฟันที่มีส่วนประกอบของฟลูออไรด์ ซึ่งช่วยป้องกันฟันผุและทำให้ฟันแข็งแรงขึ้น
- ในยาสีฟันต้องมีส่วนประกอบของสารขัดฟันในปริมาณที่น้อยจะได้ไม่ไปทำลายชั้นนอกของเนื้อฟัน หรือที่เรียกว่า อีนาเมล
- สำหรับคนที่มีแผลในช่องปาก ควรเลือกใช้ยาสีฟันที่ปราศจากสารก่อฟอง หรือสารโซเดียมลอริ่วซัลเฟท โดยดูจากข้างกล่องที่เขียนว่า ปลอดภัยสำหรับอีนาเมล
- ใครที่มีอาการเสียวฟัน ให้เลือกยาสีฟันชนิดที่ป้องกันการเสียวฟัน ซึ่งเนื้อยาสีฟันจะลดปริมาณสารขัดฟัน และมีองค์ประกอบของสารโปรตัสเซียมไนเตรท จะช่วยลดอาการเสียวฟันได้
- ยาสีฟันชนิดที่เหมาะสำหรับผู้ที่เป็นโรคเหงือกอักเสบ ควรเลือกชนิดที่มีสารไซลิทอลเป็น องค์ประกอบ เพราะไซลิทอลเป็นสารสกัดจากธรรมชาติ จะไม่เกิดการหมักหมม และไม่ถูกสลายให้เป็นกรดโดยเชื้อจุลินทรีย์ในปาก จะช่วยทำให้เกิดความสมดุลของความเป็นกรดกับด่างในช่องปากได้ดี
- หากต้องการลดการสะสมของการเกิดหินปูนในช่องปาก ควรเลือกใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของไตรโคลซาน ที่มีผลในการลดการสะสมของการเกิดหินปูน
- ไหมขัดฟัน ช่วยทำความสะอาดบริเวณซอกฟัน ที่แปรงสีฟันไม่สามารถเข้าไปทำความสะอาดได้
การแปรงฟันในเด็ก (Scrub Technique)
ลักษณะแปรงสีฟันที่เหมาะสมสำหรับเด็กเล็ก 1 – 3 ปี ควรมีขนแปรงเสมอกัน จำนวนขนแปรง 3x4-6 แถว และเด็ก 4 – 6 ปี ควรมีขนแปรงเสมอกัน จำนวนขนแปรง 3x7-8 แถว ควรใช้เวลาแปรงฟันอย่างน้อย 5 นาที วันละ 2 ครั้ง (เช้าและก่อนนอน) หรือ 3 ครั้งหลังมื้ออาหาร
- ใช้แปรงบริเวณฟันหน้า ไป–มาในแนวซ้าย–ขวา ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหลังด้านขวา ไป-มาในแนวเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหลังด้านซ้าย ไป-มาในแนวเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหน้าบนด้านเพดานปาก ไป-มาในแนวซ้าย–ขวาหรือเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหน้าล่างด้านลิ้น ไป-มาในแนวซ้าย–ขวาหรือเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านหน้าบนเพดานปากหรือลิ้นของฟันหน้า ไป-มาในแนวเข้า-ออก
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านขวาล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านซ้ายล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านขวาบน ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านซ้ายบน ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านลิ้นของฟันหลัง ด้านขวาล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านลิ้นของฟันหลัง ด้านซ้ายล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านเพดานปากของฟันหลัง ด้านขวาบน ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านเพดานปากของฟันหลัง ด้านซ้ายบน ประมาณ 10 ครั้ง
- แปรงด้านบนขของลิ้น
การแปรงฟันในผู้ใหญ่ (Modify brush technique)
ลักษณะแปรงที่เหมาะสมสำหรับผู้ใหญ่ ควรมีขนแปรงเสมอกัน ด้ามจับตรง มีจำนวนขนแปรง 4x8-10 แถว และควรใช้เวลาแปรงฟันอย่างน้อย 5 นาที วันละ 2 ครั้ง (เช้าและก่อนนอน) หรือ 3 ครั้งหลังมื้ออาหาร โดยมีขั้นตอนดังนี้
- ในฟันบนด้านแก้มหรือริมฝีปาก วางแปรงสีฟันทำมุมเงย 45 องศา ถูแปรงไป-มาครอบคลุมฟัน 3-4 ซี่ ในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดลง ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- ในฟันบนด้านเพดานปาก วางแปรงสีฟันทำมุมเงย 45 องศา ถูแปรงไป-มาในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดลง ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- วางแปรงฟันด้านบดเคี้ยว ถูไป-มาในแนวหน้า-หลัง ด้านละ 10-15 ครั้ง
- ในฟันหน้าล่างด้านแก้ม วางแปรงสีฟันทำมุมก้ม 45 องศา ถูแปรงไป-มาในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดขึ้น ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- ในฟันล่างด้านลิ้น วางแปรงสีฟันทำมุมก้ม 45 องศา ถูแปรงไป-มาในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดขึ้น ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- แปรงด้านบนของลิ้น
วิธีการใช้ไหมขัดฟัน เพราะการแปรงฟันอย่างเดียวไม่พอ
การใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกต้อง สามารถช่วยกำจัดคราบแบคทีเรีย และเศษอาหารที่อยู่บริเวณที่แปรงสีฟันเข้าไม้ถึงได้ เช่น ตามซอกฟันและร่องเหงือก เนื่องจากการสะสมตัวของคราบแบคทีเรียสามารถทำให้เกิดฟันผุ การใช้ไหมขัดฟันจึงเป็นสิ่งที่จำเป็น ซึ่งไหมขัดฟันสามารถใช้ได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ แต่ไม่แนะนำให้ใช้ไหมขัดฟันซ้ำ เพราะไหมขัดฟันจะเสื่อมสภาพไปเมื่อมีการใช้งานแล้ว ทำให้มีแบคที่เรียอาศัยอยู่ในไหมขัดฟันที่เสื่อมสภาพ และอาจจะเป็นตัวนำแบคทีเรียมาสู่ในช่องปากของเราได้ โดยขั้นตอนดังนี้
- ดึงไหมขัดฟันยาว ประมาณ 1 ฟุต
- ม้วนไหมพันที่นิ้วกลางทั้งสองข้าง เหลือไหมส่วนกลางประมาณ 10 เซนติเมตร
- ใช้นิ้วชี้และนิ้วโป้งควบคุมการใช้ไหมขัดฟัน
- สอดไหมผ่านระหว่างซี่ฟัน แล้วโอบชิดคอฟันด้านหนึ่ง ทำการถูไหมไป-มา โดยค่อยๆ เลื่อนไหมจนพ้นปลายฟัน
- สอดไหมผ่านระหว่างซี่ฟันเดิมอีกครั้ง แล้วโอบชิดคอฟันอีกด้านหนึ่ง ทำการถูไหมไป-มา โดยค่อยๆ เลื่อนไหมจนพ้นปลายฟัน
- ค่อยๆ ทำจนครบทุกซี่
ฟัน เป็นอวัยวะที่แข็งแรงที่สุดในร่างกาย มีหน้าที่หลักในการบดเคี้ยวอาหาร ช่วยในการออกเสียง เพื่อความสวยงาม และเป็นด่านแรกที่อาหารจะผ่านเข้าสู่ร่างกาย ถ้าฟันถูกทำลายย่อมมีผลกระทบต่ออวัยวะอื่น ๆ ในร่างกายด้วย ดังนั้นเราจึงควรระมัดระวัง ดูแลรักษาฟันทุกซี่ให้ทำงานได้เป็นปกติ ไม่เกิดโรคต่าง ๆ เช่น โรคฟันผุ หรือโรคปริทันต์อักเสบ อันมีสาเหตุมาจากแผ่นคราบจุลินทรีย์ ซึ่งมีลักษณะคล้ายแป้งนิ่ม ๆ สีเหลืองเกาะติดกับผิวฟัน แผ่นคราบจุลินทรีย์นี้เกิดขึ้นได้ทุกวันและไม่สามารถบ้วนน้ำหลุดออกได้ ดังนั้นจำเป็นต้องกำจัดออกด้วยการแปรงฟัน ร่วมกับใช้อุปกรณ์เสริมในการทำความสะอาดซอกฟัน และควรพบทันตแพทย์ทุก 6 เดือน
แปรงฟันผิดวิธีกันอยู่หรือเปล่า?
การแปรงฟันที่ถูกวิธีนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย ที่สำคัญหากแปรงฟันนผิดวิธีอาจเกิดปัญหาตามมาได้อีก เช่น การแปรงฟันในลักษณะขึ้น-ลงกระแทกเหงือก หรือการถูไป-มาในแนวนอน ผลเสียจากการแปรงฟันผิดวิธี ทำให้เหงือกร่น และคอฟันสึกได้
อุปกรณ์ทำความสะอาดฟัน
- แปรงสีฟัน ควรเลือกแปรงที่มีลักษณะขนแปรงอ่อนนุ่ม หน้าตัดตรง ขนาดพอดีกับช่องปาก ไม่ใหญ่เกินไป เพราะจะทำให้ทำความสะอาดด้านในไม่ทั่วถึง อาจก่อให้เกิดฟันผุตามมาได้ และด้ามจับตรงตามปกติ จับถนัดมือ และควรเปลี่ยนแปรงสีฟัน ทุก 3 เดือน
- ยาสีฟัน มีส่วนประกอบของผงขัด ช่วยในการทำความสะอาดฟัน และมีส่วนผสมของฟลูออไรด์ช่วยป้องกันฟันผุ
การเลือกใช้ยาสีฟัน
- เลือกยาสีฟันที่มีส่วนประกอบของฟลูออไรด์ ซึ่งช่วยป้องกันฟันผุและทำให้ฟันแข็งแรงขึ้น
- ในยาสีฟันต้องมีส่วนประกอบของสารขัดฟันในปริมาณที่น้อยจะได้ไม่ไปทำลายชั้นนอกของเนื้อฟัน หรือที่เรียกว่า อีนาเมล
- สำหรับคนที่มีแผลในช่องปาก ควรเลือกใช้ยาสีฟันที่ปราศจากสารก่อฟอง หรือสารโซเดียมลอริ่วซัลเฟท โดยดูจากข้างกล่องที่เขียนว่า ปลอดภัยสำหรับอีนาเมล
- ใครที่มีอาการเสียวฟัน ให้เลือกยาสีฟันชนิดที่ป้องกันการเสียวฟัน ซึ่งเนื้อยาสีฟันจะลดปริมาณสารขัดฟัน และมีองค์ประกอบของสารโปรตัสเซียมไนเตรท จะช่วยลดอาการเสียวฟันได้
- ยาสีฟันชนิดที่เหมาะสำหรับผู้ที่เป็นโรคเหงือกอักเสบ ควรเลือกชนิดที่มีสารไซลิทอลเป็น องค์ประกอบ เพราะไซลิทอลเป็นสารสกัดจากธรรมชาติ จะไม่เกิดการหมักหมม และไม่ถูกสลายให้เป็นกรดโดยเชื้อจุลินทรีย์ในปาก จะช่วยทำให้เกิดความสมดุลของความเป็นกรดกับด่างในช่องปากได้ดี
- หากต้องการลดการสะสมของการเกิดหินปูนในช่องปาก ควรเลือกใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของไตรโคลซาน ที่มีผลในการลดการสะสมของการเกิดหินปูน
- ไหมขัดฟัน ช่วยทำความสะอาดบริเวณซอกฟัน ที่แปรงสีฟันไม่สามารถเข้าไปทำความสะอาดได้
การแปรงฟันในเด็ก (Scrub Technique)
ลักษณะแปรงสีฟันที่เหมาะสมสำหรับเด็กเล็ก 1 – 3 ปี ควรมีขนแปรงเสมอกัน จำนวนขนแปรง 3x4-6 แถว และเด็ก 4 – 6 ปี ควรมีขนแปรงเสมอกัน จำนวนขนแปรง 3x7-8 แถว ควรใช้เวลาแปรงฟันอย่างน้อย 5 นาที วันละ 2 ครั้ง (เช้าและก่อนนอน) หรือ 3 ครั้งหลังมื้ออาหาร
- ใช้แปรงบริเวณฟันหน้า ไป–มาในแนวซ้าย–ขวา ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหลังด้านขวา ไป-มาในแนวเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหลังด้านซ้าย ไป-มาในแนวเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหน้าบนด้านเพดานปาก ไป-มาในแนวซ้าย–ขวาหรือเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงบริเวณฟันหน้าล่างด้านลิ้น ไป-มาในแนวซ้าย–ขวาหรือเข้า-ออก ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านหน้าบนเพดานปากหรือลิ้นของฟันหน้า ไป-มาในแนวเข้า-ออก
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านขวาล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านซ้ายล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านขวาบน ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านบดเคี้ยวของฟันหลัง ด้านซ้ายบน ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านลิ้นของฟันหลัง ด้านขวาล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านลิ้นของฟันหลัง ด้านซ้ายล่าง ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านเพดานปากของฟันหลัง ด้านขวาบน ประมาณ 10 ครั้ง
- ใช้แปรงด้านเพดานปากของฟันหลัง ด้านซ้ายบน ประมาณ 10 ครั้ง
- แปรงด้านบนขของลิ้น
การแปรงฟันในผู้ใหญ่ (Modify brush technique)
ลักษณะแปรงที่เหมาะสมสำหรับผู้ใหญ่ ควรมีขนแปรงเสมอกัน ด้ามจับตรง มีจำนวนขนแปรง 4x8-10 แถว และควรใช้เวลาแปรงฟันอย่างน้อย 5 นาที วันละ 2 ครั้ง (เช้าและก่อนนอน) หรือ 3 ครั้งหลังมื้ออาหาร โดยมีขั้นตอนดังนี้
- ในฟันบนด้านแก้มหรือริมฝีปาก วางแปรงสีฟันทำมุมเงย 45 องศา ถูแปรงไป-มาครอบคลุมฟัน 3-4 ซี่ ในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดลง ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- ในฟันบนด้านเพดานปาก วางแปรงสีฟันทำมุมเงย 45 องศา ถูแปรงไป-มาในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดลง ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- วางแปรงฟันด้านบดเคี้ยว ถูไป-มาในแนวหน้า-หลัง ด้านละ 10-15 ครั้ง
- ในฟันหน้าล่างด้านแก้ม วางแปรงสีฟันทำมุมก้ม 45 องศา ถูแปรงไป-มาในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดขึ้น ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- ในฟันล่างด้านลิ้น วางแปรงสีฟันทำมุมก้ม 45 องศา ถูแปรงไป-มาในแนวซ้าย-ขวา 5-7 ครั้ง แล้วปัดขึ้น ทำทั้งหมด 5-7 ครั้งต่อตำแหน่ง ทำจนครบทุกซี่
- แปรงด้านบนของลิ้น
วิธีการใช้ไหมขัดฟัน เพราะการแปรงฟันอย่างเดียวไม่พอ
การใช้ไหมขัดฟันอย่างถูกต้อง สามารถช่วยกำจัดคราบแบคทีเรีย และเศษอาหารที่อยู่บริเวณที่แปรงสีฟันเข้าไม้ถึงได้ เช่น ตามซอกฟันและร่องเหงือก เนื่องจากการสะสมตัวของคราบแบคทีเรียสามารถทำให้เกิดฟันผุ การใช้ไหมขัดฟันจึงเป็นสิ่งที่จำเป็น ซึ่งไหมขัดฟันสามารถใช้ได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ แต่ไม่แนะนำให้ใช้ไหมขัดฟันซ้ำ เพราะไหมขัดฟันจะเสื่อมสภาพไปเมื่อมีการใช้งานแล้ว ทำให้มีแบคที่เรียอาศัยอยู่ในไหมขัดฟันที่เสื่อมสภาพ และอาจจะเป็นตัวนำแบคทีเรียมาสู่ในช่องปากของเราได้ โดยขั้นตอนดังนี้
- ดึงไหมขัดฟันยาว ประมาณ 1 ฟุต
- ม้วนไหมพันที่นิ้วกลางทั้งสองข้าง เหลือไหมส่วนกลางประมาณ 10 เซนติเมตร
- ใช้นิ้วชี้และนิ้วโป้งควบคุมการใช้ไหมขัดฟัน
- สอดไหมผ่านระหว่างซี่ฟัน แล้วโอบชิดคอฟันด้านหนึ่ง ทำการถูไหมไป-มา โดยค่อยๆ เลื่อนไหมจนพ้นปลายฟัน
- สอดไหมผ่านระหว่างซี่ฟันเดิมอีกครั้ง แล้วโอบชิดคอฟันอีกด้านหนึ่ง ทำการถูไหมไป-มา โดยค่อยๆ เลื่อนไหมจนพ้นปลายฟัน
- ค่อยๆ ทำจนครบทุกซี่
