26 สิงหาคม 2568
ลูกมีไข้ ลดไข้อย่างไรให้ถูกวิธีและปลอดภัย
ไข้ในเด็กเกิดจากอะไร?
ไข้ เป็นการตอบสนองตามธรรมชาติของร่างกายต่อการติดเชื้อ (เช่น ไวรัส, แบคทีเรีย) หรือสาเหตุอื่นที่ไม่ใช่การติดเชื้อ การมีไข้ ไม่ได้มีอันตรายหากเด็กยังสบายดี เล่นได้ กินได้ อย่างไรก็ตาม หากมีอาการเตือนดังต่อไปนี้ควรไป พบแพทย์เพื่อหาสาเหตุของไข้และรับการรักษาที่เหมาะสม
4 สัญญาณอันตราย! เมื่อลูกมีไข้และต้องรีบไปพบแพทย์
- เด็กอายุน้อยกว่า 3 เดือน
- มีอาการซึม ชัก ไม่ดื่มนมหรือน้ำ หายใจลำบาก หอบเหนื่อย
- มีผื่น หรือจุดเลือดออก ปลายมือปลายเท้าเย็น ซีด หรืออาการคล้ายช็อก
- มีไข้ ไม่ลดลงภายใน 2-3 วัน หรือมีไข้กลับมาภายใน 1-2 สัปดาห์
วัตถุประสงค์ของการดูแลอาการไข้
เพื่อให้เด็กมีความสุขสบาย (comfort) เป็นหลัก จึงไม่จำเป็นต้องทำให้ไข้ลงหรือทำให้อุณหภูมิร่างกายกลับเป็นปกติเสมอไปหากเด็กสุขสบายดี ส่วนการลดไข้เพื่อวัตถุประสงค์ในการป้องกันการชักนั้นยังไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ที่สนับสนุนชัดเจน
5 วิธีลดไข้ให้ลูกอย่างถูกหลักการแพทย์
1. ยาลดไข้
ยาที่แนะนำ ได้แก่ พาราเซตามอล ให้ขนาดยาที่แนะนำตามน้ำหนักตัวเด็ก
หลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่ม non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน ในผู้ป่วยที่สงสัยโรคไข้เลือดออกหรือเด็กที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคไต โรคตับ โรคแผลในกระเพาะอาหาร เป็นต้น
2. การเช็ดตัว (tepid sponging)
การเช็ดตัวเป็นวิธีที่ผู้ปกครองและบุคลากรทางการแพทย์นิยมใช้ในการลดไข้ในเด็กมายาวนาน ในปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ที่สนับสนุนว่าต้องเช็ดตัวเด็กทุกครั้งที่มีไข้ การเช็ดตัวจึงไม่ใช่สิ่งที่ต้องปฏิบัติเป็นประจำเมื่อมีไข้ แต่เป็นทางเลือกหนึ่งที่สามารถพิจารณาใช้ร่วมกับยาลดไข้ ซึ่งอาจจะช่วยให้ไข้ลงเร็วขึ้นและสบายตัวขึ้นในช่วงแรก โดยเฉพาะในเด็กที่มีไข้สูงและแสดงอาการไม่สบายตัวจากไข้ หรือใช้เป็นการดูแลเบื้องต้นในขณะที่ไม่มียาลดไข้หรือการรักษาอื่น
การเช็ดตัวที่ถูกต้อง ใช้ผ้าชุบน้ำอุณหภูมิห้องหรือน้ำอุ่น เช็ดอย่างเบามือบริเวณที่เลือดไหลเวียนดี เช่น รักแร้ ซอกคอ ขาหนีบ และควรสังเกตอาการของเด็กและการตอบสนองต่อการเช็ดตัว หากเด็กมีอาการหนาวสั่น หรือร้องมาก ไม่สุขสบายขณะเช็ดตัว ให้หยุดเช็ดตัว
ห้ามเช็ดถูตัวแรง ๆ เพราะจะทำให้เด็กตกใจกลัวและเพิ่มความไม่สุขสบาย และห้ามเช็ดตัวด้วยน้ำเย็นจัด น้ำแข็ง หรือแอลกอฮอล์ เนื่องจากอาจทำให้หนาวสั่น ร่างกายจะยิ่งสร้างความร้อนเพิ่ม และไม่สบายตัว หรือได้รับอันตรายจากการดูดซึมแอลกอฮอล์
3. ดื่มน้ำให้เพียงพอ
4. ใส่เสื้อผ้าโปร่งสบาย ระบายอากาศได้ดี
5. พักผ่อนในห้องที่มีอากาศถ่ายเทสะดวก ไม่ร้อนจัดหรือเย็นจัด
สิ่งที่ต้องเตรียมเพื่อใช้เช็ดตัวลดไข้
1. อ่างใส่น้ำ
2. ผ้าขนหนูผืนเล็ก 2-4 ผืน
3. ผ้าเช็ดตัวผืนใหญ่
ขั้นตอนการเช็ดตัวลดไข้ที่ถูกต้อง
1. ถอดเสื้อผ้าเด็กออก ในห้องที่มีอุณหภูมิไม่ร้อนหรือเย็นเกินไป
2. ใช้ผ้าขนหนูผืนเล็กชุบน้ำในอ่างแล้วบิดหมาด ๆ เช็ดตามผิว ตามขั้นตอนดังนี้
- เช็ดบริเวณหน้าและพักไว้ที่ซอกคอ หลังหู นาน 2-3 นาที แล้วนำผ้ามาชุบน้ำบิดหมาด ๆ เช็ดบริเวณหน้าผากและศีรษะ แล้วพักผ้าไว้ที่หน้าผากนาน 2-3 นาที ทำสลับกัน
- เช็ดบริเวณแขนทั้ง 2 ข้าง แล้วพักผ้าไว้บริเวณรักแร้ นาน 2-3 นาที แล้วชุบน้ำอีกครั้งเช็ดตามลำตัว แล้วพักผ้าไว้บริเวณหน้าอก นาน 2-3 นาที ทำสลับกัน
- เช็ดขาทั้ง 2 ข้าง แล้วพักผ้าไว้ที่ข้อเข่าหรือขาหนีบ นาน 2-3 นาที
- เช็ดด้านหลัง โดยตะแคงตัวเด็ก เช็ดตั้งแต่ต้นคอจนถึงบริเวณก้น
3. ให้รองตัวเด็กด้วยผ้าแห้ง เพื่อลดความไม่สบายตัว
4. ให้เปลี่ยนน้ำใหม่เมื่อน้ำในอ่างเย็นลง
5. ให้เช็ดตัวแต่ละรอบนานประมาณ 15 – 20 นาที จนรู้สึกว่าตัวเด็กเย็นลง
6. ใช้ผ้าเช็ดตัวให้แห้งและสวมเสื้อผ้าที่โปร่งระบายความร้อนได้ดี
7. ให้วัดอุณหภูมิร่างกายซ้ำ หลังจากเช็ดตัวเสร็จ 30 นาที แล้วให้เช็ดซ้ำเมื่อไข้สูง
ขอบคุณข้อมูลจาก: พญ.ศรุตา วัฒนกิจธำรง
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์เด็ก ชั้น 3 โซน E
บทความที่เกี่ยวข้อง
ไข้ในเด็กเกิดจากอะไร?
ไข้ เป็นการตอบสนองตามธรรมชาติของร่างกายต่อการติดเชื้อ (เช่น ไวรัส, แบคทีเรีย) หรือสาเหตุอื่นที่ไม่ใช่การติดเชื้อ การมีไข้ ไม่ได้มีอันตรายหากเด็กยังสบายดี เล่นได้ กินได้ อย่างไรก็ตาม หากมีอาการเตือนดังต่อไปนี้ควรไป พบแพทย์เพื่อหาสาเหตุของไข้และรับการรักษาที่เหมาะสม
4 สัญญาณอันตราย! เมื่อลูกมีไข้และต้องรีบไปพบแพทย์
- เด็กอายุน้อยกว่า 3 เดือน
- มีอาการซึม ชัก ไม่ดื่มนมหรือน้ำ หายใจลำบาก หอบเหนื่อย
- มีผื่น หรือจุดเลือดออก ปลายมือปลายเท้าเย็น ซีด หรืออาการคล้ายช็อก
- มีไข้ ไม่ลดลงภายใน 2-3 วัน หรือมีไข้กลับมาภายใน 1-2 สัปดาห์
วัตถุประสงค์ของการดูแลอาการไข้
เพื่อให้เด็กมีความสุขสบาย (comfort) เป็นหลัก จึงไม่จำเป็นต้องทำให้ไข้ลงหรือทำให้อุณหภูมิร่างกายกลับเป็นปกติเสมอไปหากเด็กสุขสบายดี ส่วนการลดไข้เพื่อวัตถุประสงค์ในการป้องกันการชักนั้นยังไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ที่สนับสนุนชัดเจน
5 วิธีลดไข้ให้ลูกอย่างถูกหลักการแพทย์
1. ยาลดไข้
ยาที่แนะนำ ได้แก่ พาราเซตามอล ให้ขนาดยาที่แนะนำตามน้ำหนักตัวเด็ก
หลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่ม non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) เช่น ไอบูโพรเฟน ในผู้ป่วยที่สงสัยโรคไข้เลือดออกหรือเด็กที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคไต โรคตับ โรคแผลในกระเพาะอาหาร เป็นต้น
2. การเช็ดตัว (tepid sponging)
การเช็ดตัวเป็นวิธีที่ผู้ปกครองและบุคลากรทางการแพทย์นิยมใช้ในการลดไข้ในเด็กมายาวนาน ในปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานทางการแพทย์ที่สนับสนุนว่าต้องเช็ดตัวเด็กทุกครั้งที่มีไข้ การเช็ดตัวจึงไม่ใช่สิ่งที่ต้องปฏิบัติเป็นประจำเมื่อมีไข้ แต่เป็นทางเลือกหนึ่งที่สามารถพิจารณาใช้ร่วมกับยาลดไข้ ซึ่งอาจจะช่วยให้ไข้ลงเร็วขึ้นและสบายตัวขึ้นในช่วงแรก โดยเฉพาะในเด็กที่มีไข้สูงและแสดงอาการไม่สบายตัวจากไข้ หรือใช้เป็นการดูแลเบื้องต้นในขณะที่ไม่มียาลดไข้หรือการรักษาอื่น
การเช็ดตัวที่ถูกต้อง ใช้ผ้าชุบน้ำอุณหภูมิห้องหรือน้ำอุ่น เช็ดอย่างเบามือบริเวณที่เลือดไหลเวียนดี เช่น รักแร้ ซอกคอ ขาหนีบ และควรสังเกตอาการของเด็กและการตอบสนองต่อการเช็ดตัว หากเด็กมีอาการหนาวสั่น หรือร้องมาก ไม่สุขสบายขณะเช็ดตัว ให้หยุดเช็ดตัว
ห้ามเช็ดถูตัวแรง ๆ เพราะจะทำให้เด็กตกใจกลัวและเพิ่มความไม่สุขสบาย และห้ามเช็ดตัวด้วยน้ำเย็นจัด น้ำแข็ง หรือแอลกอฮอล์ เนื่องจากอาจทำให้หนาวสั่น ร่างกายจะยิ่งสร้างความร้อนเพิ่ม และไม่สบายตัว หรือได้รับอันตรายจากการดูดซึมแอลกอฮอล์
3. ดื่มน้ำให้เพียงพอ
4. ใส่เสื้อผ้าโปร่งสบาย ระบายอากาศได้ดี
5. พักผ่อนในห้องที่มีอากาศถ่ายเทสะดวก ไม่ร้อนจัดหรือเย็นจัด
สิ่งที่ต้องเตรียมเพื่อใช้เช็ดตัวลดไข้
1. อ่างใส่น้ำ
2. ผ้าขนหนูผืนเล็ก 2-4 ผืน
3. ผ้าเช็ดตัวผืนใหญ่
ขั้นตอนการเช็ดตัวลดไข้ที่ถูกต้อง
1. ถอดเสื้อผ้าเด็กออก ในห้องที่มีอุณหภูมิไม่ร้อนหรือเย็นเกินไป
2. ใช้ผ้าขนหนูผืนเล็กชุบน้ำในอ่างแล้วบิดหมาด ๆ เช็ดตามผิว ตามขั้นตอนดังนี้
- เช็ดบริเวณหน้าและพักไว้ที่ซอกคอ หลังหู นาน 2-3 นาที แล้วนำผ้ามาชุบน้ำบิดหมาด ๆ เช็ดบริเวณหน้าผากและศีรษะ แล้วพักผ้าไว้ที่หน้าผากนาน 2-3 นาที ทำสลับกัน
- เช็ดบริเวณแขนทั้ง 2 ข้าง แล้วพักผ้าไว้บริเวณรักแร้ นาน 2-3 นาที แล้วชุบน้ำอีกครั้งเช็ดตามลำตัว แล้วพักผ้าไว้บริเวณหน้าอก นาน 2-3 นาที ทำสลับกัน
- เช็ดขาทั้ง 2 ข้าง แล้วพักผ้าไว้ที่ข้อเข่าหรือขาหนีบ นาน 2-3 นาที
- เช็ดด้านหลัง โดยตะแคงตัวเด็ก เช็ดตั้งแต่ต้นคอจนถึงบริเวณก้น
3. ให้รองตัวเด็กด้วยผ้าแห้ง เพื่อลดความไม่สบายตัว
4. ให้เปลี่ยนน้ำใหม่เมื่อน้ำในอ่างเย็นลง
5. ให้เช็ดตัวแต่ละรอบนานประมาณ 15 – 20 นาที จนรู้สึกว่าตัวเด็กเย็นลง
6. ใช้ผ้าเช็ดตัวให้แห้งและสวมเสื้อผ้าที่โปร่งระบายความร้อนได้ดี
7. ให้วัดอุณหภูมิร่างกายซ้ำ หลังจากเช็ดตัวเสร็จ 30 นาที แล้วให้เช็ดซ้ำเมื่อไข้สูง
ขอบคุณข้อมูลจาก: พญ.ศรุตา วัฒนกิจธำรง
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์เด็ก ชั้น 3 โซน E
บทความที่เกี่ยวข้อง
