10 สัญญาณเตือนของโรคสมองเสื่อม

ความเปลี่ยนแปลงเป็นความปกติที่เกิดตามวัย แต่เปลี่ยนแค่ไหนจึงควรสงสัยโรคสมองเสื่อม เรามีสัญญาณเตือน 10 ประการ ขอให้คุณค่อย ๆ สังเกต

1. หลงลืมจนรบกวนชีวิตประจำวัน

ลืมง่าย ลืมนัดหมาย ที่อีกนิดนึงก็จำได้ นั่งนึกหน่อยก็จำได้ มักเป็นความเปลี่ยนแปลงตามวัย แต่หากลืมบ่อย ลืมเหตุการณ์ที่สำคัญ ลืมนัดหมายที่สำคัญ ถามซ้ำบ่อยจนผิดสังเกต หรือใช้อุปกรณ์ช่วยจดจำ เช่น สมุดบันทึก หรือ ให้บุตรหลานช่วยจำเรื่องต่าง ๆ อาจเป็นสัญญาณที่น่าสงสัย

2. ติด ๆ ขัด ๆ ในการแก้ปัญหา

อายุที่มากขึ้นจะจัดการอะไรที่สำคัญก็ต้องใช้สมาธินานขึ้น เช่น จะจ่ายบิลค่าน้ำค่าไฟก็ทำช้าลง คิดทวนนานขึ้นกว่าจะชำระเงินสำเร็จ ผิดพลาดเล็กน้อยแต่ไม่บ่อยครั้ง มักเป็นความเสื่อมตามวัย แต่หากกิจกรรมที่เคยทำได้ กลับทำไม่ได้หรือทำผิด เช่น ลืมชำระค่าน้ำค่าไฟบ่อยครั้งหรือไม่ชำระเลย หรือไปร้านสะดวกซื้อแต่กลับซื้อของไม่ได้ จ่ายเงินทอนเงินผิดบ่อย สิ่งนี้เป็นประเด็นที่ต้องให้ความใส่ใจว่าไม่ปกติ

3. ทำกิจกรรมที่คุ้นเคยไม่ได้

ทักษะชีวิตเดิมเป็นสิ่งที่แม้แต่ชราก็ยังควรพอทำได้ เช่น แม่เฒ่าตอนสาว ๆ ทำกับข้าวเลี้ยงครอบครัว เมื่อแก่เฒ่าลงก็ควรพอทำได้ แน่นอนอาหารอาจไม่ซับซ้อนเท่าตอนสาว ๆ ผิดพลาดเล็กน้อยเป็นปกติ แต่หากจำขั้นตอนทำอาหารไม่ได้เลยหรือทำผิด ทำไม่สุก ทำอาหารซ้ำเดิมทุกวันอยู่บ่อยครั้ง สิ่งนี้ผิดปกติ

บางเรื่องอาจเป็นเรื่องตามวัย เช่น พ่อเฒ่าอาจตั้งช่องทีวีดิจิตอลไม่ได้ แต่ก็ควรเปิดปิด เปลี่ยนช่องด้วยรีโมตที่ไม่ซับซ้อนได้

4. สับสนเวลาหรือสถานที่

วัยที่มากขึ้นอาจลืมวันได้บ้างว่าวันนี้เป็นวันอะไรในสัปดาห์ แต่แน่นอน นึก ๆ เค้น ๆ สักพักก็พอเรียบเรียงได้ แต่หากท่านไม่รู้เลย อันนี้อาจเป็นประเด็นที่ควรสืบค้น

สถานที่ที่อยู่ก็เช่นกัน หากไม่รู้ว่าที่อยู่นี้คือบ้าน หรือคิดว่าเป็นที่อยู่เดิมสมัยท่านยังเด็ก หรือผิดจังหวัดไปเลย จุดนี้ควรสงสัยว่าความเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ใช่ตามวัย

5. หลงทางที่คุ้นเคย

บางคนไม่ชำนาญเรื่องเส้นทางอยู่แล้ว เดินทางไกลคนเดียวไม่ได้อาจไม่ใช่เรื่องแปลก แต่หากเดินหลงทางในจุดที่ไม่ควรหลง เช่น เดินเข้าบ้านผิดซอย หรือออกจากร้านชำใกล้บ้านแล้วกลับบ้านไม่ได้ สิ่งนี้ไม่ใช่ความปกติ

6. นึกคำลำบาก ใช้คำผิด

อายุมากขึ้น เวลาพูดจะนึกคำลำบากอยู่บ้าง โดยเฉพาะคำที่ไม่ได้ใช้บ่อย หรือศัพท์เทคนิคที่ไม่ชำนาญ ไม่ใช่เรื่องแปลก แต่หากนึกคำไม่ออกเลยบ่อยครั้ง หรือใช้คำผิด เช่น เรียกไมโครเวฟว่าทีวี หรือเรียกไอ้นั้นๆๆ แทนคำศัพท์อื่น สิ่งนี้ไม่ใช่ความเปลี่ยนแปลงตามวัย

7. วางของแล้วลืม นึกย้อนก็ไม่ได้

ผู้มีวัยตามปกติ วางของแล้วลืม เป็นเหตุการณ์ที่เจอได้ทั่วไป แต่หากนึกย้อนว่าทำอะไรบ้างเดินไปไหนวางอะไร ก็พอนึก ๆ ได้ เช่น พ่อเฒ่าเดินเข้าบ้านไปล้างมือ วางมือถือไว้บนโต๊ะกินข้าว แล้วไปคุยกับลูก ตกใจว่ามือถือหายไปไหน ค่อย ๆ นึกเดินหาจุดที่เดินผ่านมาก็เจอ สิ่งนี้มักเป็นไปตามวัยแต่หากลืมของที่วางไว้บ่อยเสียจนวัน ๆ ไม่ได้ทำอะไร มัวแต่หาของหรือต้องซื้อของใหม่อยู่บ่อยครั้ง หากันไม่เจอ สิ่งนี้ไม่ปกติ

8. ตัดสินใจผิดพลาด ดูแลตนเองได้แย่ลง

ไม่ใช่เรื่องแปลกที่คนเราต้องตัดสินใจอะไรผิดบ้างแต่ต้องไม่บ่อยครั้ง ผู้สูงวัยอาจจ่ายเงินทอนเงินผิดบ้าง นับเงินผิดบ้างนานๆ ที แต่หากบ่อยครั้งหรือแยกมูลค่าของธนบัตรไม่ได้ สิ่งนี้ไม่ปกติ

การดูแลตนเองเช่นกัน ในวัยชราอาจไม่ได้ดูแลตนเองให้สวยหล่อดั่งสมัยที่รุ่งโรจน์ แต่การดูแลตนเองพื้นฐานควรทำได้ เช่น แปรงฟัน โกนหนวด ตัดเล็บ จัดยา หากท่านแปรงฟันไม่สะอาด เล็บสกปรก หรือแม้แต่จัดยาเองไม่ได้ สิ่งนี้ไม่ใช่ตามวัย

9. หลีกหนีสังคม

จริงอยู่ที่พ่อเฒ่าแม่เฒ่าอาจไม่ได้มีเพื่อนฝูงแล้วจะให้มีสังคมติดต่อกันตลอดก็เป็นข้อจำกัด แต่หากคนในครอบครัวคุยด้วยก็ไม่คุย ไม่ยิ้ม ไม่แสดงอารมณ์ กินข้าวเสร็จก็เดินเข้าห้องล็อกประตู พฤติกรรมนี้เป็นเรื่องละเอียดอ่อนต้องใส่ใจ อาจไม่ใช่ความปกติ

10. อารมณ์หรือบุคลิกเปลี่ยน

ไม่ใช่เรื่องแปลกที่คนที่ท่านรักจะอารมณ์เสียบ้างเวลาท่านทำอะไรอยู่แล้วถูกกวน หรือทำอะไรที่ซับซ้อนหลาย ๆ อย่างพร้อมกันจนลนแต่ไม่ควรบ่อย ไม่ควรทำให้ท่านและครอบครัวรู้สึกแย่ หากคุณสังเกตอารมณ์ที่เศร้าหมอง เกรี้ยวกราดหรือสับสนบ่อยอย่างผิดปกติ แน่นอนคือความไม่ปกติ

หากคุณหรือคนใกล้ตัวมีอาการที่กล่าวมา ควรปรึกษาแพทย์ การตรวจพบตั้งแต่เนิ่น ๆ จะช่วยวางแผนการดูแลที่เหมาะสมต่อไป

ระหว่างนี้เพื่อให้เข้าใจการเปลี่ยนแปลง เรามี "5 ขั้นตอนสำคัญเพื่อเข้าใจอาการโรคสมองเสื่อม"

ข้อมูลจาก: นพ.วิกรม วรัญญูวงศ์

สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์อายุรกรรม ชั้น 2 โซน D

ดัดแปลงเพิ่มเติมจาก “10 Early Signs and Symptoms of Alzheimer's and Dementia.”Alzheimer’s association, July 20, 2025. https://www.alz.org/alzheimers-dementia/10_signs

บทความที่เกี่ยวข้อง